यसकारण राजसंस्था चाहियो ः सिलवाल

युवा अभियान्ता सन्तोष सिलवाल संगको अन्तरवार्ता
१. तपाईं किन राजतन्त्रलाई समर्थन गर्नुहुन्छ ?
उत्तरः म राजतन्त्रलाई समर्थन गर्छु किनभने नेपालमा राजसंस्था मात्रै यस्तो संस्था हो, जसले देशमा स्थिरता, राष्ट्रिय एकता, र सुशासन कायम गर्न सक्छ । लोकतान्त्रिक व्यवस्था आएपछि नेपालमा बारम्बार सरकार परिवर्तन भएको छ, जसका कारण दीर्घकालीन विकासको खाका नै बन्न सकेको छैन । राजसंस्थाको पालामा नीति स्थिर थियो, सरकार निरन्तरता पाउँथ्यो, र विदेशी हस्तक्षेप कम थियो। तर गणतन्त्रको आगमनपछि, राजनीतिक अस्थिरता बढ्दै गयो, भ्रष्टाचार मौलायो, अनि राष्ट्रिय स्वाभिमान कमजोर बनाइयो ।
२. गणतान्त्रिक नेताहरूको नेतृत्वमा नेपालले विकास गरेको छ भन्ने तर्कलाई तपाईं कसरी हेर्नुहुन्छ ?
उत्तरः नेपालमा गणतन्त्र आएको झन्डै २० वर्ष भइसकेको छ, तर विकासका दृष्टिले हेर्दा अपेक्षाअनुसार कुनै ठोस उपलब्धि हासिल भएको छैन । नेपालमा राजनीतिक अस्थिरता, बारम्बार सरकार परिवर्तन, अनि दीर्घकालीन विकास योजना अभावका कारण देशको समृद्धि रोकिएको छ ।
गणतन्त्र ल्याउने नेताहरूले ठूलो ठूलो आश्वासन दिए, तर जनताले पाएको भने भ्रष्टाचार, महँगी, बेरोजगारी, र अस्थिरता मात्र हो ।
राजसंस्थाको पालामा देशमा कम्तीमा स्थायित्व थियो । विकासका ठूला योजनाहरू सहज रूपमा कार्यान्वयन गर्न सकिन्थ्यो । उदाहरणका लागि, राजा महेन्द्रको पालामा नेपालमा यातायात, उद्योग, र शिक्षाको आधारभूत पूर्वाधार निर्माण गरिएको थियो । तर अहिले, नेताहरू केवल चुनाव जित्ने, कुर्सी जोगाउने, अनि विदेशी शक्तिहरूसँग मिलेर व्यक्तिगत स्वार्थ पूरा गर्ने काममा छन् । यस्तो अवस्थामा, नेपालले चाहिएको विकास सम्भव छैन । त्यसैले, देशलाई स्थिर नेतृत्व आवश्यक छ, जुन केवल राजसंस्थाले प्रदान गर्न सक्छ ।
े३ तपाईँलाई लाग्छ कि नेपालमा लोकतन्त्र असफल भएको छ ? किन ?
उत्तरः हो, लोकतन्त्र नेपालमा असफल भएको छ । यसको मुख्य कारण भनेको सुशासनको अभाव, भ्रष्टाचारको मौलिकरण, अनि सरकारहरूको निरन्तर अस्थिरता हो ।
लोकतन्त्र सफल हुनका लागि स्थिर सरकार, प्रभावकारी नीति, अनि उत्तरदायी नेतृत्व आवश्यक पर्छ। तर नेपालमा यसको ठिक उल्टो भएको छ ।
२०६२–६३ को आन्दोलनपछि, नेताहरूले लोकतन्त्रको नारा दिएर सत्ता कब्जा गरे, तर जनताको समस्यामा ध्यान नदिए । शिक्षा, स्वास्थ्य, यातायात, उद्योग, रोजगारीजस्ता आवश्यक सेवाहरू कमजोर हुँदै गएका छन् ।
राजसंस्थाको पालामा कम्तीमा राज्यले नागरिकको आधारभूत आवश्यकताहरू पूरा गर्न प्रयास गथ्र्यो । तर अहिलेको सरकारहरू पार्टीको स्वार्थ पूरा गर्नमा मात्र व्यस्त छन् ।
त्यसैले, नेपालको सन्दर्भमा लोकतन्त्र असफल भएको छ, र राष्ट्रलाई अब एउटा दृढ, स्थिर, अनि जिम्मेवार नेतृत्व आवश्यक छ, जुन राजसंस्थाले प्रदान गर्न सक्छ ।
४. गणतन्त्रले जनताको जीवनस्तर सुधार गरेको छैन भन्ने तपाईंको प्रमाण के हो?
उत्तरः गणतन्त्रको मुख्य उद्देश्य भनेको जनताको जीवनस्तर सुधार गर्नु थियो, तर हामिले उल्टो देखिरहेका छौँ।
१. महँगी र बेरोजगारीः
गणतन्त्र आएपछि नेपालमा महँगी चरम सीमामा पुगेको छ। पेट्रोल, खाद्यान्न, र दैनिक उपभोग्य वस्तुहरूको मूल्य असह्य रूपमा बढेको छ। युवाहरू रोजगारी नपाएर विदेशिन बाध्य छन्।
२. भ्रष्टाचारः
गणतन्त्र आएपछि भ्रष्टाचार बढेको छ। उच्च तहका नेतादेखि साना कर्मचारीसम्म सबै घुसखोरीमा मुछिएका छन्। जनताको कर नेताहरूको व्यक्तिगत सम्पत्ति बढाउने माध्यम बनेको छ।
३. राजनीतिक अस्थिरताः
बारम्बार सरकार परिवर्तन हुँदा नीति निर्माण अस्थिर भएको छ। विकासको गति रोकिएको छ। स्थानीय तहदेखि संघीय सरकारसम्म राजनीतिक गुटबन्दीले राज्य संयन्त्रलाई नै पंगु बनाएको छ।
४. सुरक्षा र स्थायित्वः
गणतन्त्रपछि जातीय र धार्मिक विग्रह बढेको छ। नेपालमा बाह्य हस्तक्षेप बढेको छ, जसले गर्दा देशको स्वाभिमान कमजोर भएको छ।
राजसंस्थाको पालामा यी समस्या थोरै थिए, तर अहिलेको अवस्था निकै खराब छ। यसैले, नेपालको जनताले फेरि राजसंस्थालाई रोज्नुपर्ने अवस्था आएको छ।
५. तपाईँको विचारमा, नेपाललाई अहिले राजतन्त्रको आवश्यकता छ कि छैन? किन?
उत्तरः
अवश्य छ। नेपाललाई अहिले स्थिर, पारदर्शी, अनि राष्ट्रवादी नेतृत्वको खाँचो छ, जुन केवल राजसंस्थाबाट सम्भव छ।
१. राजनीतिक स्थायित्वः
राजसंस्थाको पालामा सरकारले दीर्घकालीन योजना बनाउन सक्थ्यो। तर अहिले, सरकार परिवर्तनसँगै नीतिहरू परिवर्तन हुने भएकाले दीर्घकालीन विकास हुन सकेको छैन।
२. राष्ट्रियता र स्वाभिमानः
गणतन्त्र आएपछि नेपाल विदेशी शक्तिहरूसँग मिलेर काम गर्न बाध्य भएको छ। राजसंस्थाको पालामा नेपाल स्वाधीन थियो, तर अहिले विदेशी हस्तक्षेप बढ्दै गएको छ।
३. सुशासन र भ्रष्टाचार नियन्त्रणः
राजसंस्थाको पालामा भ्रष्टाचार न्यून थियो। राजसंस्थाले पारदर्शी प्रशासन सञ्चालन गरेको थियो, तर अहिले नेताहरू मात्र धनी भएका छन्, जनता झन् गरिब भएका छन्।
४. सांस्कृतिक र धार्मिक संरक्षणः
नेपाल हिन्दू अधिराज्य थियो, तर गणतन्त्रपछि यसको मौलिकता समाप्त पारिएको छ। राजसंस्थाको पालामा नेपाली संस्कृतिको सम्मान हुन्थ्यो।
त्यसैले, नेपालको वास्तविक आवश्यकता अहिले एक स्थिर, राष्ट्रवादी, अनि जनउत्तरदायी शासन हो, जुन मात्र राजसंस्थाबाट सम्भव छ।
६. गणतन्त्रको विरोध गर्दा तपाईंलाई के के कठिनाइहरू भए?
उत्तरः
गणतन्त्रको विरोध गर्दा धेरै कठिनाइहरू भोग्नु परेको छ। नेपालमा राजनीतिक अस्थिरता, गुटबन्दी र व्यक्तिगत स्वार्थका कारण असहमति राख्नलाई सहज रूपमा स्वीकार गरिएको छैन।
कसैको राजनीतिक विचारसँग असहमत हुनु भनेको आत्मविश्वास र हिम्मतको कुरा हो, तर नेपालमा यस्तो सहमति असहिष्णुता र धम्कीको कारण बनिरहेको छ।
तर मलाई विश्वास छ कि नेपालको लागि राजसंस्था नै स्थिरता र समृद्धिको रास्ता हो।

⸻

७. राजसंस्थाको पुनस्र्थापना गर्दा नेपालका जनताले के लाभ पाउनेछन्?

उत्तरः
नेपालका जनताले राजसंस्थाको पुनस्र्थापना गर्दा राजनीतिक स्थिरता, समृद्धि र राष्ट्रिय स्वाभिमान पाउनेछन्।
राजसंस्थाले देशमा स्थायित्व ल्याउनेछ, जसले गर्दा दीर्घकालीन विकास योजना र विकासका परियोजनाहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्न सकिन्छ।
नेपालका जातीय र सांस्कृतिक विविधता राम्रोसँग संरक्षित हुनेछ र विदेशी हस्तक्षेपको दवाव कम हुनेछ।

⸻

८. तपाईंको विचारमा, गणतन्त्रले नेपालका नागरिकहरूको विश्वास जित्न नसकेको कारण के हो?

उत्तरः
गणतन्त्रले नागरिकहरूको विश्वास जित्न नसकेको कारण यसको अस्थिरता र कार्यान्वयनको कमी हो।
नेताहरूको बारम्बार सत्ता परिवर्तन, नीति परिवर्तन र भ्रष्टाचारले जनताको जीवनस्तर सुधार्न सकेको छैन।
लोकतन्त्रमा हुने राजनीतिक गुटबन्दी र पार्टी स्वार्थका कारण जनताको समस्यामा ध्यान दिइएन।
यसैले, जनतामा गणतन्त्रप्रति विश्वासको अभाव भएको छ।

⸻

९. के तपाईंको विचारमा, नेपालको संविधानले समृद्धि ल्याउन सकेको छ?

उत्तरः
नेपालको संविधानले समृद्धि ल्याउन सकेको छैन। संविधानले केवल राजनीतिक प्रक्रिया र संरचना तयार गरेको छ, तर त्यसले नागरिकहरूको वास्तविक जीवनस्तर सुधार्नमा कुनै विशेष योगदान पुर्याएको छैन।
संविधानले समावेशीकरणको कुरा गरेको छ, तर व्यवहारमा त्यो कार्यान्वयन हुन सकेको छैन।
संविधानको व्यावहारिक पक्षले समस्यालाई सम्बोधन गर्न सक्ने क्षमता छैन, जसको कारण जनतामा निराशा बढेको छ।

⸻

१०. के तपाईंलाई लाग्छ कि नेपालका सबै नागरिकलाई राजतन्त्रको पक्षमा ल्याउन सकिन्छ?

उत्तरः
नेपालका सबै नागरिकलाई राजतन्त्रको पक्षमा ल्याउन सम्भव छ, तर यसका लागि जनचेतना र सही जानकारी आवश्यक छ।
राजतन्त्रको पक्षमा रहेका कारणहरूलाई जनतासम्म पुर्याएर, राजसंस्थाको स्थिरता र राष्ट्रवादी भूमिकाबारे जनतालाई बुझाउन आवश्यक छ।
साथै, राष्ट्रिय ऐतिहासिक धरोहर र राजसंस्थाको योगदानलाई महत्व दिनु पनि जरुरी छ।
जनताको विश्वास जित्नका लागि समय र सही रणनीति आवश्यक पर्छ।

⸻

११. नेपालमा राजतन्त्र पुनस्र्थापना गरिँदा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा के प्रतिक्रिया हुनेछ?

उत्तरः
नेपालमा राजतन्त्र पुनस्र्थापना गरिँदा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा मिश्रित प्रतिक्रिया हुनेछ।
कुनै राष्ट्रहरूले यसलाई स्वीकार नगरी आलोचना गर्न सक्छन्, विशेष गरेर जसले नेपाललाई गणतन्त्रको पक्षमा समर्थन गरेका छन्।
तर केही राष्ट्रहरूले नेपालका लागि स्थिरता र विकासको एक नयाँ अवसरको रूपमा हेर्न सक्छन्।
अन्तर्राष्ट्रिय समुदायसँग राम्रो संवाद र सम्बन्ध राख्नु महत्त्वपूर्ण हुनेछ, जसले नेपाललाई नयाँ नेतृत्वमा विश्वसनीयता दिलाउन सक्छ।

⸻

१२. तपाईंका अनुसार नेपालमा राजसंस्था पुनस्र्थापना गर्नका लागि के के कदम चाल्न आवश्यक छ?

उत्तरः
नेपालमा राजसंस्था पुनस्र्थापना गर्नका लागि केही प्रमुख कदम चाल्न आवश्यक छः
    १.    जनचेतना अभिवृद्धिः
जनतालाई राजसंस्थाको फाइदाबारे शिक्षा दिनु र पुराना रचनात्मक उदाहरण प्रस्तुत गर्नु।
    २.    संविधान संशोधनः
संविधानमा परिवर्तन गर्नुपर्नेछ ताकि राजसंस्थाको पुनस्र्थापना र संचालनलाई कानूनी आधार मिल्न सकोस्।
    ३.    राजनीतिक सहमतिः
सबै राजनीतिक दल र समुहहरूबीच सहमति ल्याउनुपर्नेछ।
    ४.    समाजको विश्वास जित्नुः
नागरिकको विश्वास जित्नका लागि राजसंस्था स्वच्छ, पारदर्शी र राष्ट्रप्रेमी देखिनु आवश्यक छ।

⸻

१३. तपाईँको विचारमा, नेपालको शिक्षा प्रणालीले वर्तमान राजनीति र समाजलाई कसरी असर पारेको छ?

उत्तरः
नेपालको शिक्षा प्रणालीले वर्तमान राजनीति र समाजमा ठूलो प्रभाव पारेको छ।
शिक्षा प्रणालीले विद्यार्थीलाई समग्र नागरिकताको बारेमा बुझाउन र जिम्मेवार नागरिक बनाउनमा पर्याप्त ध्यान दिएको छैन।
यसको परिणामस्वरूप, युवा पुस्ताले राजनीतिक चेतनामा कमी देखाउँछ र गुटबन्दी र पार्टी स्वार्थको पाटोमा फस्ने खतरा रहन्छ।
यसलाई सुधार्नका लागि शिक्षा प्रणालीमा थप सुधार र नागरिकता र राष्ट्रप्रेमको शिक्षा अनिवार्य बनाउनु पर्छ।

⸻

१४. तपाईंलाई लाग्छ कि नेपालमा समाजवाद र राजसंस्था सँगै चल्न सक्दैन?

उत्तरः
नेपालमा समाजवाद र राजसंस्था सँगै चल्न सक्दैन भन्ने विचार म सहमत छैन।
समाजवाद र राजसंस्था एक अर्कासँग सहकार्य गर्न सक्छन् यदि तिनीहरूको उद्देश्य र दृष्टिकोण मिल्छ भने।
राजसंस्था राष्ट्रको स्थिरता र एकता सँगसँगै समृद्धि र समाजवादको दृष्टिकोणलाई प्रोत्साहित गर्न सक्छ, जसले गरीब र अक्षम वर्गको सशक्तिकरणलाई प्राथमिकता दिन्छ।

⸻

१५. गणतन्त्रको नाममा देशको राजनीतिक अस्थिरता बढ्नु भनेको के हो?

उत्तरः
गणतन्त्रको नाममा देशको राजनीतिक अस्थिरता बढ्नु भनेको नेपालको वास्तविक स्थिति हो।
गणतन्त्रको आगमनसँगै बारम्बार सरकार परिवर्तन, गुटबन्दी र पार्टी स्वार्थले राष्ट्रको समृद्धिको बाटो अवरुद्ध भएको छ।
नेताहरूको संघर्ष र नेतृत्वको खोटले देशको आन्तरिक स्थायित्वलाई कमजोर बनाएको छ।

⸻

१६. राजसंस्थाको पालामा नेपालमा के कस्ता महत्वपूर्ण सुधार भएका थिए?

उत्तरः
राजसंस्थाको पालामा नेपालको राजनीतिक, सामाजिक र आर्थिक संरचनामा धेरै महत्वपूर्ण सुधार भएका थिए।
राजा महेन्द्र र राजा पृथ्वी नारायण शाहको नेतृत्वमा नेपालमा शिक्षा, स्वास्थ्य, र पूर्वाधारका क्षेत्रमा सुधार आएको थियो।
युवाओंको लागि रोजगार सृजनाको नीति र राष्ट्रको सुरक्षामा सुधार ल्याउने काम गरेका थिए।

⸻

१७. गणतन्त्रले राष्ट्रिय एकता र अखण्डतामा कस्तो असर पारेको छ?

उत्तरः
गणतन्त्रको आगमनले राष्ट्रिय एकता र अखण्डतामा नकरात्मक असर पारेको छ।
जातीय र धार्मिक विद्वेष, गुटबन्दी र अस्थिर राजनीतिक अवस्था राष्ट्रको एकतामा ठूलो खतराको रूपमा देखा परेको छ।
समाजमा विविधता भए पनि यसलाई समावेशी र समानताको दृष्टिकोणमा हेर्नुपर्ने आवश्यकता छ।

⸻

१८. नेपालमा संविधानका सुधारहरूलाई तपाईं कसरी मूल्याङ्कन गर्नुहुन्छ?

उत्तरः
नेपालको संविधान सुधारहरूलाई म निराशाजनक रूपमा मूल्याङ्कन गर्छु।
संविधानले धेरै राम्रा धाराहरू समेटेको भएता पनि व्यावहारिक रूपमा सुधारहरूको कार्यान्वयन कन्ना नपाएका छन्।
राजनीतिक स्वार्थका कारण संविधानको अधिकांश धाराहरू लागू गर्न समस्या भएको छ।
समावेशीकरणको नाममा अल्पसंख्यक र बहुसंख्यकको हितमा मात्र नीति बनाइएको छ।

⸻

१९. तपाईंका अनुसार, नेपालमा स्वतन्त्रता र अधिकारका पक्षमा कुनै जोखिम छ?

उत्तरः
नेपालमा स्वतन्त्रता र अधिकारका पक्षमा केही जोखिमहरू देखिएका छन्।
सामाजिक र राजनीतिक गुटबन्दीका कारण नागरिकको व्यक्तिगत अधिकारमा हस्तक्षेप भइरहेको छ।
समानता र स्वतन्त्रताको कुरा गर्दा, केही राज्यले आफ्ना अधिकारलाई सीमित गर्दै गएका छन् जसले दीर्घकालीन संघर्ष उत्पन्न गर्न सक्छ।

⸻

२०. नेपालको भविष्यका लागि तपाईंको दृष्टिकोण के हो?

उत्तरः
नेपालको भविष्यलाई मैले सकारात्मक र समृद्ध देखिरहेको छु।
राजसंस्थाको पुनस्र्थापना र समृद्धिका लागि आवश्यक सुधार र स्थिर नेतृत्वका लागि जनताले सही निर्णय गर्नुपर्नेछ।
यदि देशको नेतृत्व स्थिर र योग्य भयो भने, नेपाल विकासको रफ्तार लिन सक्छ र राष्ट्रिय स्वाभिमानलाई पुनः स्थापित गर्न सक्छ।