नेपालमा भारी वर्षा र बाढीले ठूलो क्षति, सरकारको सक्रियता

असोज १९, काठमाडौं : नेपालमा असोज १७ र १८ गते परेको अविरल वर्षाले देशभर बाढी, पहिरो र डुबानका घटनाहरू निम्त्याए। बंगालको खाडीबाट प्रवेश गरेको मौसमी प्रणालीका कारण कोशी, मधेश, बागमती, गण्डकी र लुम्बिनी प्रदेशमा भारीदेखि अति भारी वर्षा भयो। जल तथा मौसम विज्ञान विभागका अनुसार काठमाडौं उपत्यका र पूर्वका सातवटा खोला तथा नदीहरूमा पानीको सतह खतराको तहभन्दा माथि पुगेको थियो। सप्तकोशी नदीले यस वर्ष पहिलोपटक खतराको तह पार गरेको र तीन जिल्लामा जोखिमको सूचना जारी भएको थियो। वरिष्ठ मौसमविद् मीनकुमार अर्यालले काठमाडौं उपत्यका र बागमती प्रदेशमा मौसमी प्रणाली कमजोर भएको र ठूलो वर्षाको जोखिम टरेको बताएका थिए।यातायात र पूर्वाधारमा क्षति
वर्षाले यातायात र पूर्वाधारमा ठूलो असर पारेको थियो। काठमाडौं–हेटौंडा जोड्ने चारवटा सडकमध्ये एउटा मात्र खुला रहेको प्रहरीले जनाएको थियो। बीपी राजमार्गको काभ्रेभन्ज्याङ–पात्लेखेत खण्डमा सडक भासिएको थियो भने रोशी खोलाले सिन्धुली खण्डमा डाइभर्सन बगाएको थियो। भक्तपुर र काभ्रेको साँगा क्षेत्रमा पहिरो खस्दा सडक एकतर्फी सञ्चालन भएको थियो। मुलघाट र नमस्ते झरना नजिक पहिरोले धरान–धनकुटा सडकखण्ड अवरुद्ध भएको थियो। मेची करिडोरका तीन ठाउँका पुलहरू बाढीले बगाएका थिए। बीपी राजमार्ग अवरुद्ध हुँदा ९५४ यात्रु बाटोमै रोकिएका थिए।मानवीय क्षति र उद्धार कार्य
वर्षा र बाढीले मानवीय क्षति पनि पुर्‍याएको थियो। काभ्रेपलाञ्चोकको रोशी र बेथानचोक गाउँपालिकाबाट एक सय जनालाई सुरक्षित स्थानमा सारिएको थियो। इलाममा पहिरोमा पुरिएर दुई जनाको मृत्यु भएको थियो भने १० जना बेपत्ता भएको स्थानीयले बताएका थिए। उदयपुरको त्रियुगा नगरपालिका–५ दमौटीमा एक बालिकालाई खोलाले बगाएर मृत्यु भएको थियो। रौतहटमा चट्याङ लागेर दुई किशोरको ज्यान गएको थियो। काठमाडौंको रानीबारीस्थित म्हेपी खोलामा एक दम्पतीले हाम फालेका थिए।सरकारी प्रयास र राहत कार्य
सरकारले विपद् व्यवस्थापनमा सक्रियता देखाएको थियो। वर्षा रोकिएपछि काठमाडौं भित्रिने र बाहिरिने सडक खोल्ने तयारी भएको थियो। पश्चिमतर्फको यातायात पनि सञ्चालनको प्रयास भएको थियो। अवरुद्ध आन्तरिक हवाई उडान असोज १९ बिहानदेखि त्रिभुवन विमानस्थलबाट पुनः सुरु भएको थियो। विस्थापित भएकाहरू आफ्नो घर फर्किएर डुबानमा परेका घर र पसलहरू सफा गर्न थालेका थिए। काठमाडौंमा घाम लागेसँगै जनजीवन सामान्य बन्दै गएको थियो। राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले विपद्का बेला सजग रहन अपिल गरेका थिए। सुदन गुरुङले विपद् व्यवस्थापन बैठकमा कर्मचारीहरूलाई निर्देशन दिएका थिए। गृह मन्त्रालयले जोखिम क्षेत्रका बासिन्दालाई सुरक्षित स्थानमा सार्न र सडक अवरुद्ध भएमा सवारी रोक्न ८ बुँदे निर्देशन जारी गरेको थियो। राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणले बाढी, पहिरो र डुबानको जोखिममा सतर्क रहन आग्रह गरेको थियो। मौसमविद्हरूको निरन्तर सूचना र सरकारको सक्रियताले सर्वसाधारणलाई सूचनाको पहुँचमा राख्न सहयोग पुगेको थियो। बाढी पूर्वानुमानका लागि ११५५ टोल-फ्री नम्बर र अन्य प्रणालीहरू सक्रिय थिए।निष्कर्ष
यो विपद्ले जलवायु परिवर्तन र अनियोजित शहरीकरणको प्रभावलाई उजागर गरेको छ। सरकार र स्थानीय तहले उद्धार, राहत र पुनर्स्थापनामा जोड दिए पनि दीर्घकालीन जोखिम न्यूनीकरणका लागि थप तयारी आवश्यक छ। सर्वसाधारणलाई पूर्वसूचना सुनेर सतर्क रहन आग्रह गरिएको छ।